Trung Quốc đang dẫn đầu cuộc cách mạng tiền kỹ thuật số toàn cầu với chiến lược tập trung vào nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY), đồng thời siết chặt kiểm soát đối với tiền mã hóa phi tập trung như Bitcoin và các stablecoin. Mục tiêu của Bắc Kinh không chỉ là hiện đại hóa hệ thống thanh toán trong nước mà còn hướng tới việc tăng cường sức mạnh của nhân dân tệ trên trường quốc tế, thách thức vị thế thống trị của đồng đô la Mỹ. Bài viết này sẽ phân tích sâu rộng chiến lược tiền kỹ thuật số của Trung Quốc, từ giai đoạn nghiên cứu ban đầu cho đến tầm nhìn quốc tế hóa e-CNY và những thách thức mà quốc gia này đang phải đối mặt.
Hình ảnh 1: Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) được trưng bày tại một sự kiện công nghệ.
Giai đoạn 1: Nghiên cứu và Phát triển (2014 – 2019)
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã bắt đầu nghiên cứu về tiền kỹ thuật số từ năm 2014. Việc thành lập nhóm nghiên cứu chuyên biệt đánh dấu bước đi quan trọng trong việc định hình chiến lược tiền kỹ thuật số của quốc gia này. Giai đoạn này tập trung vào việc đánh giá công nghệ blockchain, phân tích các mô hình CBDC (Central Bank Digital Currency) trên thế giới và xây dựng nền tảng kỹ thuật cho e-CNY. Sự phát triển âm thầm nhưng bài bản này đã đặt nền móng vững chắc cho những bước tiến mạnh mẽ của Trung Quốc trong giai đoạn tiếp theo. Việc lựa chọn mô hình CBDC dựa trên kiến trúc hai lớp (two-tiered architecture) – trong đó PBoC phát hành e-CNY cho các ngân hàng thương mại, và các ngân hàng này lại phân phối đến người dùng – cũng được nghiên cứu và chuẩn bị kỹ lưỡng trong giai đoạn này, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình triển khai.
Giai đoạn 2: Thử nghiệm Nội địa (2020 – Nay)
Năm 2019, Trung Quốc chính thức công bố kế hoạch thử nghiệm e-CNY, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong việc chuyển đổi sang nền kinh tế kỹ thuật số. Việc thử nghiệm được tiến hành ở nhiều thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến và Tô Châu, cho phép thu thập dữ liệu thực tế về hiệu quả và khả năng chấp nhận của e-CNY. Sự kiện Olympic mùa Đông Bắc Kinh 2022 đã trở thành một sân khấu hoàn hảo để giới thiệu e-CNY với người dân Trung Quốc và du khách quốc tế, tăng cường nhận diện và thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi. Sự tích hợp e-CNY với các ứng dụng thanh toán phổ biến như WeChat Pay và Alipay đã giúp người dân dễ dàng tiếp cận và sử dụng loại tiền kỹ thuật số này.
Giai đoạn 3: Mở rộng và Quốc tế hóa (Tương lai)
Trung Quốc đang hướng tới việc mở rộng phạm vi sử dụng e-CNY trong thương mại quốc tế, đặc biệt là trong khuôn khổ sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI). Việc thử nghiệm thanh toán xuyên biên giới với Thái Lan, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Hồng Kông thông qua dự án mBridge của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho thấy tham vọng lớn của Trung Quốc trong việc quốc tế hóa nhân dân tệ. Việc giảm phụ thuộc vào hệ thống thanh toán SWIFT cũng là một phần trong chiến lược này, giúp Trung Quốc giảm thiểu rủi ro bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt tài chính từ phương Tây.
Thách thức và Cơ hội
Mặc dù e-CNY sở hữu tiềm năng to lớn, nhưng nó cũng phải đối mặt với một số thách thức. Sự cạnh tranh gay gắt với các hệ thống thanh toán số hiện có như Alipay và WeChat Pay đòi hỏi những chính sách khuyến khích mạnh mẽ để thu hút người dùng. Việc quốc tế hóa nhân dân tệ cũng gặp nhiều khó khăn, bởi đồng đô la Mỹ vẫn giữ vị thế thống trị trong thương mại toàn cầu. Quan ngại về quyền riêng tư cũng là một vấn đề cần được giải quyết, do khả năng giám sát giao dịch của chính phủ.
Quan điểm của Chính phủ Trung Quốc và Phản hồi Quốc tế
PBoC liên tục trấn an người dân và cộng đồng quốc tế rằng e-CNY sẽ không thay thế hoàn toàn tiền mặt hay các hệ thống thanh toán hiện có. Mục tiêu chính là tăng cường hiệu quả giao dịch, giảm rửa tiền, và củng cố sự ổn định của hệ thống tài chính. Tuy nhiên, khả năng giám sát giao dịch của chính phủ vẫn gây ra lo ngại về quyền riêng tư. Mỹ, với vai trò là cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới, cũng đang theo dõi sát sao sự phát triển của e-CNY và ảnh hưởng của nó đến vị thế của đồng đô la Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu.
So sánh với các CBDC khác trên thế giới
Nhiều quốc gia khác cũng đang nghiên cứu và triển khai CBDC của riêng mình. Bahamas (Sand Dollar), Nigeria (e-Naira), Jamaica (JamDex), Ấn Độ (Rupee kỹ thuật số), và Nga (Ruble kỹ thuật số) là những ví dụ điển hình. Sự cạnh tranh và hợp tác giữa các quốc gia trong lĩnh vực CBDC sẽ định hình tương lai của hệ thống tài chính toàn cầu. Việc Trung Quốc đi đầu trong lĩnh vực này chắc chắn sẽ tác động đáng kể đến sự phát triển và cạnh tranh của các loại tiền tệ kỹ thuật số khác trên toàn thế giới. Theo thống kê của Hội đồng Đại Tây Dương, đến giữa tháng 3/2025, có 134 quốc gia và vùng lãnh thổ (chiếm 98% GDP toàn cầu) đang khám phá khả năng phát hành CBDC, trong đó nhiều nước đã bước vào giai đoạn thử nghiệm.
Kết luận:
Chiến lược tiền kỹ thuật số của Trung Quốc là một bước đi táo bạo và mang tính chiến lược, với mục tiêu không chỉ hiện đại hóa hệ thống thanh toán trong nước mà còn nâng cao vị thế của nhân dân tệ trên trường quốc tế. Tuy nhiên, e-CNY cũng phải đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi sự quản lý và điều chỉnh linh hoạt để đảm bảo sự thành công lâu dài. Sự phát triển của e-CNY sẽ tiếp tục tác động sâu sắc đến hệ thống tài chính toàn cầu trong những năm tới, và sẽ là một chủ đề đáng được theo dõi sát sao. Việc Trung Quốc liên tục cải tiến và mở rộng ứng dụng e-CNY cho thấy rõ quyết tâm của nước này trong việc định hình tương lai của tiền tệ kỹ thuật số. Sự thành công của e-CNY sẽ không chỉ phụ thuộc vào công nghệ mà còn vào khả năng giải quyết những thách thức về mặt chính sách và an ninh quốc gia.
Bài viết liên quan:
- Hãng BYD và “Super e-Platform”: Cách mạng sạc siêu nhanh xe điện, thách thức Tesla và định hình tương lai ngành công nghiệp ô tô
- Smartwatch và Lối Sống Lành Mạnh của Người Việt: Xu Hướng Công Nghệ Định Hình Tương Lai
- Omoda C5 Luxury: “Đòn sát ván” 499 triệu đồng thách thức phân khúc SUV đô thị Việt Nam
